xG’nin temeli: sayı değil, şut kalitesi haritası

xG, “bu şut kaç gol olurdu” sorusuna verilen tahmindir. Model, konum ve açıyı değerlendirir. Ayrıca şut ayağı, kafa ve asisti de hesaba katar. Kaleci konumu bazı modellerde yer bulur. Ancak hepsinde bulunmaz. Bu farkları bilmek önemlidir. Çünkü xG tek bir sayı değildir. Aslında bir model ailesidir. Ben hangi sağlayıcıyı kullandığımı not ederim. Ardından maçları aynı kaynakla izlerim. Böylece elma ile elmayı kıyaslarım.

xG, şansın gürültüsünü inceltir. Gol oldu diye kalite her zaman yüksek değildir. Çünkü bazen uzak şut sekerek girer. xG bu anları dengeler. Öte yandan kalecinin mucizesi skoru düşürür. Fakat xG bu baskıyı gösterir. Yani skor 0-1’dir; ama xG 2.0’a 0.4’tür. Ben bu ayrımı severim. Çünkü tahmini senaryoya bağlar. Sonuç olarak xG, oyunun röntgenidir.

xA’nın anlamı: yaratımı bitiriciden ayırmak

xA, “bu pas şuta değer mi” sorusunu yanıtlar. Yani pasın yarattığı potansiyeli ölçer. Gol ya da asist şart değildir. Çünkü odak hazırlık kalitesidir. Böylece yaratımı bitiriciden ayırırsın. Ben kanat ve on numara için xA’ya bakarım. Ayrıca bek bindirmelerini de xA ile anlarım. Çünkü çizgiye inen bek, sürekli değer üretir.

xA ile xG beraber okunur. Takım yüksek xG üretiyorsa bitiriciler iyi işler. Ancak xA düşükse hazırlık zayıftır. Bu fark sürdürülebilir değildir. Kısa vadede gol gelir; ama üretim düşer. Tersi de mümkündür. xA yüksektir, xG düşüktür. Bitiricilik eksiktir ya da kaleci günü yakalamıştır. Ben bu tabloyu maç öncesi senaryoya taşırım. “Yaratım var, bitiriş zayıf” ise skor geriden gelir.

Form eğrisi: pencere, ev/deplasman ve güçlendirilmiş bağlam

Form eğrisi, son performansın özetidir. Ancak pencere seçimi kritiktir. Beş maç, on maç ve sezon verisi farklı konuşur. Ben üç pencereyi yan yana yazarım. Sonra ağırlık veririm. Rakip zorluk derecesini de eklerim. Çünkü kolay fikstür formu şişirir. Zor seri ise üretimi gizler.

Ev ve deplasman ayrımı ikinci adımdır. Bazı takımlar evde agresif pres yapar. Deplasmanda orta blokta bekler. Bu fark xG ve xA çizgisini değiştirir. Ben iki iç saha, iki dış saha kırılımı alırım. Ardından mevsim ve zemin etkisini eklerim. Yağmur, şut kalitesini düşürür. Rüzgâr, orta isabetini etkiler. Küçük bağlam, büyük sapmayı azaltır.

Kadro, stil ve tempo: modelin sessiz çarpanları

Kadro haberi istatistiği yeniden boyar. Oyun kurucu yoksa xA düşer. Bitirici eksikse xG de sönük kalır. Ben ilk on biri beklerim. Ardından pas haritasını tahmin ederim. Sağ bek içeri kat ediyorsa merkez dolu kalır. Böylece xA merkezde yükselir. Kanatsa çizgi aksiyonu artar.

Stil ve tempo da ayrı çarpandır. Yüksek pres, top kazanımını hızlandırır. Hızlı hücum xG’yi şişirir. Ancak pas kalitesi düşebilir. Set oyunu ise şut kalitesini yükseltir. Fakat pozisyon sayısı azalır. Ben rakip ikilisi ile eşleştiririm. “Hızlı takım + açık savunma” üst yönlü konuşur. “Yavaş takım + kapalı blok” alt yönlü işaret verir. Bu basit eşleştirme çoğu gün yeterlidir.

Maç öncesi tahmin çerçevesi: sade ama etkili bir iskelet

Önce iki takımın xG formlarını okurum. Ardından xA farkını değerlendiririm. Sonra ev/deplasman kırılımını eklerim. Basit bir skor tahmini kurarım. “A takımı 1.6 xG, B takımı 1.1 xG.” Bu neticeye kadro ve hava düzeltmesi uygularım. Böylece taban senaryom hazır olur.

Daha sonra pazarı kontrol ederim. Toplam gol çizgisini not ederim. Karşılıklı gol penceresini kıyaslarım. Favori çizgisi ile xG farkını tartarım. Fiyat lehime ise küçük birimle girerim. Lehime değilse beklerim. Ayrıca alternatif markete bakarım. “Takım golü” bazen daha verimli olur. Ben senaryoyu marketle evlendiririm. Senaryo yoksa bilet de yoktur.

Canlı güncelleme: xThreat, tekrar ve köpükten kaçış

Canlıda amaç hız değildir. Aslında amaç, bilgiye doğru tepki vermektir. xThreat ya da benzeri sekans verileri iş görür. Ceza sahası içi seri giriş, yakın gol baskısıdır. Ardından köşe ve ikinci top gelir. Ben burada “tekrar” ararım. Tek atak yetmez. İki benzer aksiyon güven verir. Sonra “10 dakikada gol” penceresine bakarım.

Gol sonrası piyasa köpürür. Favori öne geçince üst şişer. Ancak koç hemen geri çekilebilir. Pres düşerse xThreat söner. Ben köpükte beklerim. Düzeltmede karar veririm. Ayrıca kart riski bu anı değiştirir. Erken kırmızı, modeli çökertebilir. Bu yüzden faul yoğunluğunu not ederim. Canlıda disiplin, hızdan üstündür.

Lig ve örneklem: kalibrasyon olmadan model yürümez

Lig farkı istatistiği değiştirir. Bazı ligler şut kalitesini sever. Bazıları ise hacmi şişirir. xG’nin kalibrasyonu bu yüzden şarttır. Ben her lig için sezon başında eşik belirlerim. Ortalama xG/maç ve ortalama xA değerini yazarım. Sonra takım değerlerini bu ortalamayla kıyaslarım.

Örneklem küçükken gürültü yüksektir. İlk beş hafta yanıltıcı olabilir. Bu dönemlerde sezon verisine daha çok ağırlık veririm. On maçtan sonra ayarı değiştiririm. Form penceresi payını yükseltirim. Ayrıca uç skorları kırparım. 5-0 gibi maçlar modeli bozar. Kırpma, tahmini sakinleştirir. Böylece sürprizlere karşı daha dayanıklı kalırım.

Veriyi pazara çevirmek: olasılık, değer ve bütçe

Model sonuç vermezse bahis de verilmez. Önce fiyatı olasılığa çeviririm. Sonra kendi olasılığımla kıyaslarım. Aradaki fark yüzde beşi geçmiyorsa beklerim. Geçiyorsa küçük birimle girerim. Ben birimi kasanın yüzde biri tutarım. Bazı gün yüzde ikiyi denerim. Ancak seri kayıpta hemen geri çekerim.

Alternatif marketleri de tararım. “Takım 0.5 üst”, “gol dakikaları” ve “şut isabeti” bazen daha isabetlidir. xA yüksek ama bitiriş zayıfsa “şut” pazarı çalışır. xG yüksek, xA düşükse “takım golü” daha doğru olur. Yani veri tek kapıyı işaret etmez. Kapıları senaryoya göre seçerim. Bu esneklik, marjı yumuşatır.

Benim saha deneyimim: iki vaka, iki net ders

İlk vaka derbi maçtı. Ev sahibi yüksek presle başladı. xThreat dakikada iki katına çıktı. xA kanatta parladı. Ancak skor gelmedi. Piyasa acele üst şişirdi. Ben bekledim. Düzeltmede “ev 0.5 üst” aldım. Dakika 38’de gol geldi. Ders şuydu. Tekrar ve servis hızı, skor öncesi güven verir.

İkinci vaka Avrupa deplasmanıydı. Favori eksik orta sahayla sahadaydı. xA son üç maçta düşmüştü. xG hâlâ yüksekti; ama bitiriş kalmamıştı. Pazar favoriyi şişirdi. Ben “favori gol 1.5 alt” oynadım. Maç 1-1 bitti. Ders yine açıktı. Yaratım düşerse xG tek başına yetmez. xA, eksikliği önceden fısıldar.

Sonuç: senaryo kur, veriyi eşle, fiyatı tart

xG şut kalitesini anlatır. xA yaratım gücünü ayırır. Form eğrisi de tazelik verir. Üçü birleşince hikâye netleşir. Sonra bu hikâyeyi pazara çevirirsin. Fiyatı olasılıkla karşılaştırırsın. Değer yoksa pas geçersin. Değer varsa küçük birimle girersin. Ben her hafta aynı çerçeveyi uygularım.

Kapanışı kısa tutayım. Önce kaynak uyumunu sabitle. Ardından ev/deplasman etkisini ekle. Sonra kadro ve hava ile düzelt. Canlıda tekrar ara ve köpükten kaç. Bütçeyi sakin tut ve not al. Çünkü kayıt, modelin hafızasıdır. Sonuç olarak, istatistik aklı sakinleştirir. Sakin akıl ise değer bulur ve korur.